With over 168 mutually unintelligible languages, the Philippines is a country of incredible linguistic diversity. This page illustrates some of that diversity with the national proverb, translated into various languages of the islands. The translations are arranged geographically by island (and island area), not genetically (by language family). Want to hear how some of the languages sound like? Visit: Chef Rafi's videos.
 

Ang hindi (marunong) lumingon sa pinanggalingan, di makararatíng sa paroroonan. (Tagalog) Ang dili motan-aw sa ginikanan dili moabot sa aladtoan. (Cebuano) Daydiay saán nga tumaliaw iti naggapuánna, saán a makadánon iti papanánna (Ilocano)

He who does not (know how to) look back at his past (where he came from) will not reach his destination.

LUZON ISLAND

Ang di lumilingón sa pinanggalingan, di makararatíng sa paroroonan. (Tagalog)
Daydiay saán nga agtaliaw iti nagtaudanna, saán a makadánon iti papanánna (Ilocano)
A diri maglilili sa pinaggalinan diri makaabot sa pasasadtowan. (Rinconada Bikol)
Nan tákho ay achi manmanmek sinan marpowána, achi metlaeng makad-enan sinan omayána. (Guinaang Bontok)
Say ag to amta so onlingaw ed nanlapuan to, ag makasabi ed laen to. (Pangasinan)
Si tawon kai magtanda' lumingap sa ibwatan na, kai ya mirate' sa keen na. (Bolinao)
Ing e byasang malikid keng kayang ibatan, e ya makaratang keng kayang pupuntan. (Kapampangan)
An dai nalingoy sa hinalean, dai makaabot sa padudumanan. (Naga Bikol)
An dai tataung maghiling sa pinaghalian, dai makaabot sa saiyang papadumanan. (Partido Bikol)
Quien no ta bira cara na su origen no de incarsa na su destinacion. (Caviteño Chavacano)
Ay nung sabi mira i donde ya bini no di yega na destinasyon. (Ternateño Chavacano)
I tolay nga ari mallipay ta naggafuananna, ari makadde ta angayanna. (Ibanag)
Yu táwlay ya ammé natatáw ya langngín yu naggafwánan na, ammé na makígad yu angán na. (Yogad)
Iya madi lumaw-ing iya geyatan; madi makedateng iya pegturungan. (Adasen)
Ino ammena mallangngi so naggabbuatanna, mena macadatang so angan na. (Gaddang)
Hay ahe nin nanlek ha pinag-ibatan, ay ahe makarateng ha lalakwen. (Botolan Sambal)
Ya tolay nga adi malliplipay cha naggapgapuanna, e adi macalbet cha angngayan na. (Malaueg)
Sota agto gwingien i edapoanto, agto sebien i dagwanto. (Ibaloy1)
No sefay agto amtan unvingi ni adafoanto ag-onmotok shi dawanto. (Ibaloy2)
Hay cae tanda mamanomtom ha pinangibatan cay immabot sa cacaon. (Tina Sambal1)
Yay kay ampamalingay ha ibatan, kay makaabot ha kakaon a dogal. (Tina Sambal2)
Yo dili batid magsuringay sa kiyang pinagharean, mai makaabot sa kiyang pupuntahan. (Northern Catanduanes Bikol)
Ang dai magsaringoy sa hinalian, dai makasampot sa padumanan niya. (Viracnon, Southern Catanduanes Bikol)
An diri maaram magrumdom sa nakaagi, diri maka-kadto sa kakadtuan. (Sorsoganon Bikol)
An sinuman na dili magkita san inagihan laen makaabot sa kadtoan. (Sorsogon Bikol2)
Kan idi naglingoy sa pinag-alian, idi makakaabot sa paidtunan. (Oas, West Miraya Bikol)
Su indi tataw makarumdom nung ginitan, indi makaabot sa adunan. (East Miraya Bikol)
Y tolay nga mar'rina ammu innan sit'aw iggina haggafu, eh marri iggina makakadde kang angyanan na. (Itawis)
Nan tagon hapun na ammu ilan nan marpowana, hapun met laeng makachatong hin ayanna. (Pasil Kalinga)
Yu di nikiling sa pinagalinan, di makaantos sa pupuntahan. (Buhinon Bikol; Autonym: Boienen)
Din adin mantuwili sin napoan na, adi makadateng sin emeyan na. (Kankanaey)
Nan tagun adi manguhdung hi nalpuwana ya adi ah'upan di ayana. (Batad Ifugao)
 

VISAYAN ISLANDS

Ro uwa' gatan-aw sa anang ginhalinan hay indi makaabut sa anang ginapaeangpan. (Aklanon)
Kadtong dili molingi sa gigikanan, dili makaabot sa gipadulongan. (Cebuano)
An diri maaram lumingi han ginagi-an, di maulput ha ginkakadtuan. (Waray Waray)
Ang indi makahibalo magbalikid sa iya nga ginhalinan, indi makalab-ot sa iya padulungan. (Hiligaynon)
Ang indi kamaan magbalikid sa anang ginhalinan indi makaabot sa anang aragtonan. (Kinaray-a)
An diri maaram magkita sa ginhalian, diri makaabot sa pakadtoan. (Masbatenyo)
An dili maaram maglili sa ginhalian, dili makaabot sa iya kadtuan. (Buriasnon, Masbate)
Ang bukon ning ansyano magsiro sa ginghalinan, hay indi da makasampot sa iya ning pakadtoan. (Romblomanon)
Ang indî antigo maglingig sa ginhalinan, indî maka-abot sa pakadtu-an. (Cajidiocanon (Romblon))
Ang uwa ga balikid sa anang ginhalinan hay indi makaabot sa anang paadtunan. (Boracaynon)
Ka indi magsauli/magmuyat sa ginghalinan ay indi makaabot it ayuntaran/apagtuan. (Asi, Romblon)
Ang hindi magsuli sa ginghalinan ay hindi makaabot sa pagtoan. (Caltravanhon Romblomanon)
Ka daok mag muyat it idang inghalinan, indi makapadtoy sa idang apakadtoan. (Bantoanon1)
Kag tawong waya giruromroma it ida ginghalinan, indi makaabot sa ida apagtuan. (Bantoanon2)
Ang indi antigo maglingat sa guinghalinan di kaabot sa pakadtoan. (Sibuyanon)
Ang indi kausoy magbalid sa ginghalinan ay indi makaabot sa anang ayanan. (Inunhan, S. Tablas)

MINDANAO

El hente ke no sabi mira donde ele estaba hinde ele pwede liga donde le anda. (Zamboangueño Chavacano)
Su taw a di makatadem sa nabpunan nin na di makasampay sa ebpawangan nin. (Magindanaon)
Tao mata taya mabiling su pubuakengnge taya dumanta su kadam tangi. (Sangil)
Tô dì sumérê katô igtikudan, dì makadunggù tun ta pasadunan. (Tagabawa Manobo)
So mga tao adi matao milay sa pip'hunan, ay di makauma sa p'sungan. (Iranun)
Ke etew ne kena edlilingey te impuun din ne kena ebpekeuma diya te edtamanan din. (Ilianen Manobo)
Ka otow no kono ogkatou to pogpitow to pigligkatan din, kono oglopow to ogdoogan din. (Langilan Manobo)
Iddos minuvu no konnod kotuig nod loingoy to id pomonan din, konna mandad od poko-uma riyon tod undiyonnan din. (Obo Manobo)
An dili molingi sa ija gigikanan dili makaabot sa ija pasingdan. (Surigaonon)
So mama a di nian katawan so poonan nian na di pakaoma ko sungan nian. (Maranao)
Ang tao nga di mangyat moatud hong gigikanan, di makaabot hong kadtoan. (Butuanon)
Yang utao nga di matigam mubalikid sa gigikanan, dili muaabot sa kakadtuan. (Mandaya)

PALAWAN AND SULU ARCHIPELAGO

Ang indi matakong bomalied ong pinagalinan, indi makabot ong palaningan. (Agutaynen)
Soysoy niya' pandoy ngantele' patulakan ne, niya' ta'abut katakkahan ne. (Jama Mapun)
Amu in di' maingat maglingi' pa bakas liyabayan niya, di' magsampay pa kadtuun niya. (Tausug)
Ang indi nakaelam ang anang ing alinan, indi na maelaman anang papakunan. (Palawano)
Anggai atao palengi ma katinnaan na anggai atekka ma lahatna. (Bangingi Bajao, Siasi)
Amba makatao palengi ma katannaan na amba takka ma lahatna. (Sibutu Bajao)
Ambal atao palengi ma katennaanna ambal atekka malahatna. (Bajao Laut)
Gai tau nganda mingga ka battad, gai takka ma patannanna harapingga ka. (Syamal)
Gey tau mayam sibukutan, gey tau tekka kaditaran. (Yakan1)
A'ahin bang ga'i tapikilne bang antag tagna'annen, ga'i ta'abutne papi:hannen. (Yakan2 [: = vowel length])
Dili an malam magblikid ta iya na alinan, dili makalambat ta iya na ilingan. (Kagayanen)

BATANES ISLANDS

Nu di masulib a umidit du pinakayapoan na am makarapit ava anti du paypangayan na. (Ivasayen Ivatan)
Nu di makachideb du pinakayapuan na am makangay ava du panguanan na. (Isamurong Ivatan)
An sinoh o di masulib a umlinay du chinayapwan na am makarahpit alih du hayan na. (Itbayaten)

MINDORO ISLAND

Ti unman madunong magbantay sa gininanan ay unman makaras-og sa kay paatabgan. (Hanunoo)
No yewed managuli sa rakayan, egbatay karateng sa pagtabuyan. (Alangan)
Ka idwa madunong eg takfili it nagfunan idwa dumasog hat bato lahawan. (Buhid)
No fuktaw hadwa bumontag idwan dasog at bato lawan. (Bangon)
Kung dapo katawanan agpangkit sa biyatangan dapo ka sa piyagpatanganan kalateng. (Tadyawan)
Ag nawod kamatang mamaliwi sa pauriyan ba nanawodtay ratong sa paunaan. (Iraya)
 

Do you know a version of this proverb in another Philippine language not listed? If so, please write!
 

Special thanks to the following people who have furnished translations and graciously helped me compile this collection, especially Francis Ray Prado: Carmen Abubakar, Simona Alonto, Carol Antas, Bandingan Staff, Regie Bariwan, Dietlinde Behrens, Ferdie B. Busog, Victor Caballero, Eric Casiño, Emily Catapang and the Mangyan Heritage Center, Bert Celera, Leo Deodato, Carl and Loretta Dubois, Jhune Duna, Sotero Elgincolin, Emy Esteban, Dante Ferry, Tim Gabio, Joa Ann Galvez,Hella Goschnick, Andy R. Huerto, Madge Kho, Heather Kilgour, Jason Lobel, Almond Keiel John O. Macawili, Scott MacGregor, Herb Benjie Mantawe, Masakazu and Joy Nakamura, Len Newell, Errol Panaguiton, Gary and Diane Persons, Jed Pensar, Joy Picache-de la Rosa, Francis Ray Prado, Steve Quakenbush, Lawrence Reid, Abbie Sesbreno, Julia Silva, Gigi Simbre, Christopher Sundita, Phillip Ting, Ernie Turla, Ed Umali, Felipe Vilches, Ena Vander Molen, Sonny Villafania, Neri Zamora, and R. David Zorc, and of course those have contributed anonymously.